Nhạc sỹ Phan Thanh Chương tên thật là Phan Hồng Trường, ông sinh năm 1947 tại Thanh Long huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An. Ông là hội viên Hội Nhạc sỹ Việt Nam – Hội viên Ban Âm nhạc Hội LHVHNT Nghệ An. Phan Thanh Chương có nhiều đóng góp cho nền âm nhạc tỉnh nhà cũng như cả nước. Ca khúc ”Thanh Chương mời bạn về thăm” đoạt Huy chương Vàng Hội diễn Văn nghệ quần chúng toàn tỉnh Nghệ Tĩnh năm 1978 đã gây ấn tượng mạnh trong giới chuyên môn cũng như lòng người yêu ca hát cả nước. ”Thanh Chương mời bạn về thăm” đã sớm trở thành “huyện ca” từ đó đến nay.
Chân dung nhạc sĩ Phan Thanh Chương.
“Thanh Chương mời bạn về thăm” là ca khúc không chỉ người Thanh Chương, người xứ Nghệ thích mà những vùng miền khác cũng lan truyền, phổ biến. Chắc vì lời ca gần gũi chạm tới mạch nguồn sâu thẳm của tình đất tình người. “Ngái ngôi chi mà anh nỏ về / Hay anh chê quê em nghèo đói/ Hay anh chê em vụng về câu nói/ Đất Thanh Chương nhút mặn, chua cà/ Chắc cò lẹ rứa mà anh chê/ Chắc cò lẹ rứa mà anh nỏ về”… Lời mời như thế, ai cầm lòng cho đặng.
Phan Thanh Chương được giới âm nhạc đánh giá là nhạc sỹ có tài trong việc khai thác tinh tế chất liệu dân ca, đặc biệt là dân ca xứ Nghệ. Ông đã có hàng trăm tác phẩm âm nhạc được phổ biến rộng rãi, được xuất bản, phát trên sóng phát thanh, truyền hình, được chọn in ấn trên các sách báo, tạp chí từ nhiều địa phương đến trung ương như :”Thanh Chương mời bạn về thăm”, “Mặt trời trong ta”, “Nhà mế có ảnh Bác Hồ”, “Hò vượt thác”, “Âm vang biển khơi”, “Với quê hương”, “Nhớ mẹ và quê”, “Côn Đảo cung thanh cung trầm”, “Trường Sa bát ngát hương sen”, “Ru em mùa thu”, “Quảng Nam nỗi nhớ trong con”, Hành khúc mở đường Hồ Chí Minh”,”Với Huế”, “Nhớ người tát nước gàu dai gàu sồng”,”Thế gian này chỉ có Bác mà thôi”, “Miền Trung”, ‘Vầng trăng cửa bể”, “Cô Tấm mặc áo lính”, Chiếu làng”, “Hát cùng Uy Viễn Tướng Công”, “Chí Phèo, Thị Nở”, “Tiếng mõ trâu – Sông Lam – Miền Trung…”
Nhạc sỹ Phan Thanh Chương từng vinh dự được trao 11 giải thưởng của Hội Nhạc sỹ Việt Nam và 10 bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An; 4 giải thưởng âm nhạc của Thành phố Hồ Chí Minh, 1 bằng khen của Bộ Văn hóa – Thông tin; 5 lần được tặng Giải thưởng VHNT Hồ Xuân Hương và nhiều huy chương vàng, bạc của các hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp và quần chúng trên cả nước.
Nhạc sĩ Phan Thanh Chương thể hiện ca khúc “Chiếu làng” do ông sáng tác.
Ngoài sáng tác âm nhạc, Phan Thanh Chương còn viết văn, viết báo như bút ký, tản văn, làm thơ, viết kịch bản sân khấu, và đặc biệt, ông rất có duyên với nhiều câu chuyện tiếu lâm hiện đại. Phan Thanh Chương là người vui vẻ, xởi lởi, đặc biệt, mỗi khi cất lời thì mọi người chỉ việc lắng nghe, ít ai có thể chen vào. Bạn bè không ngại tặng ông biệt danh “nhạc sỹ đoạt hồn khẩu”.
Ngoài đời bổ bả là thế, nhưng trong âm nhạc, Phan Thanh Chương luôn cẩn trọng, chỉn chu tới mức khắt khe với cả chính mình. Không ít những ca khúc sáng tác xong, ông nhắm nhót kỹ có khi tới ba bốn năm trời vẫn chưa tìm ra ca sỹ thể hiện. Một số bài hát như ”Chiếu làng”, “Hát cùng Uy Viễn Tướng Công”, “Chí Phèo Thị Nở”… Phan Thanh Chương tự mình hát tặng bạn bè mỗi khi có dịp. Ông bảo, tớ hát không hay, nhưng chí ít cũng ra được cái hồn vía của tác phẩm do mình viết ra. Nhiều ca sỹ bây giờ thể hiện ca khúc bằng cách lạm dụng kỷ thuật thanh nhạc, hát đúng, giọng hay, tròn vành rõ chữ, nhưng chưa lột tả được bài hát ấy tác giả muốn gửi gắm điều gì?
Ngoài đời, Phan Thanh Chương là người vui tính, cởi mở, xuề xòa, ít chấp nhặt và luôn tỏ ra hài lòng với những gì mình có. Tôi quen và thân Phan Thanh Chương đến nay cũng đã ngót nghét nửa thế kỷ. Từ chiến sỹ Phan Hồng Trường đến nhạc sỹ Phan Thanh Chương là cả một sự nỗ lực không ngơi nghỉ của một người luôn nung nấu sự đam mê trên con đường âm nhạc.
Nhạc sĩ Phan Thanh Chương thể hiện ca khúc “Hát cùng Uy Viễn tướng quân” tại Đêm Thơ Nguyên tiêu tỉnh Nghệ An. Ảnh: Võ Khánh.
Phan Thanh Chương lớn hơn tôi vài tuổi, nhưng nhất quyết không nhận mình là anh, hay bác, chú gì hết. Gã bảo, mình đặt bài hát, cũng như cậu đặt thơ. Hai đứa ta đều dân văn nghệ, cứ “ung – mềnh” hoặc “tau-mi” cho nó vuông.
Cách nay 5 năm, Phan Thanh Chương hỏi xin tôi bài thơ về Nguyễn Công Trứ để phổ nhạc. Tôi chép bài thơ gửi qua Zalo cho gã vào chập chiều thì đến nửa đêm gã gọi điện thoại dựng tôi dậy để nghe gã hát. Gã hát đi hát lại nhiều lần say sưa rồi hỏi tôi: có hay không? Có tuyệt vời không? Mình phổ không sót một câu một chữ nào của bài thơ nha! Còn ung, từ giờ tới sáng nghĩ giúp mềnh đặt cái tên cho bài hát. Tôi bảo: Tên bài hát là ”Hát cùng Uy Viễn Tướng Công” được không? Gã cười khà khà tỏ vẻ khóai chí rồi buông đúng một chữ…Duyệt!
Từ bấy, cho tới sau này, mỗi lần gặp nhau, Phan Thanh Chương lại xuýt xoa: Mình vẫn tìm nhưng chưa được ca sỹ nào có thể hát ra hồn bài ”Hát cùng Uy Viễn Tướng Công” ung Bách ạ. Tôi bảo: “ừ thì ung cứ tìm đi, nếu tìm không được ai, thì tự biên tự hát như 20 năm nay ung hát “Chiếu làng” cũng được khối người khen đấy thội. Nhạc sỹ Phan Thanh Chương của chúng ta là người cầu toàn tới mức đáng yêu thế đấy.
Vừa rồi, chính xác là chiều 14 tháng 4 năm 2025, không may nhạc sỹ Phan Thanh Chương bị đột quỵ, được người thân đưa đi cấp cứu và điều trị tại bệnh viện. Đến nay, tình hình bệnh tình đang có chiều hướng tiến triển tốt. Cầu mong cho sức khỏe nhạc sỹ sớm hồi phục để anh em, bạn bè, người thân lại được nghe ông hát những ca khúc do chính mình sáng tác; tiếp tục trò chơi với 7 nốt nhạc trên 5 dòng kẻ đầy ma mị mà gần gũi thân thương với nhịp sống đời thường.
2 CA KHÚC CỦA NS PHAN THANH CHƯƠNG
NHỊP CẦU YÊU THƯƠNG
Phỏng thơ: Nguyên Hùng - Nhạc: Phan Thanh Chương
Thể hiện: Quế Thương - Dựng clip: Nguyên Hùng
XUÂN MÃI TRONG ANH
Phỏng thơ: Nguyên Hùng - Nhạc: Phan Thanh Chương
Thể hiện: Quế Thương - Dựng clip: Nguyên Hùng