KỲ 11

Sau khi góp tiếng nói thẳng thắn trong Bàn tròn Văn học – kỳ 6, nhà văn Đặng Chương Ngạn trở lại với loạt bài mới, đào sâu những điều chưa được trong cuộc thi truyện ngắn 2022–2024 do Báo Văn nghệ tổ chức. Kỳ 11 này tiếp tục sứ mệnh của diễn đàn: duy trì phản biện văn chương trung thực, xây dựng, dám chạm vào những vấn đề gai góc.

Với tiêu đề gợi hình "Rơi tõm vào vực thẳm…", bài viết không chỉ phản ánh nỗi hụt hẫng của người cầm bút, mà còn phơi bày sự sụp đổ âm thầm của niềm tin. Khi chuẩn mực nghệ thuật, thể lệ thi, và cả tính minh bạch cần thiết bỗng trở nên mờ nhạt, nhiều tác giả trẻ cảm thấy bị tổn thương không phải vì không đoạt giải, mà vì cách điều hành thiếu bài bản: quá thời hạn một năm nhưng Ban tổ chức không giải thích, không một lời “nói lại”.

Cuộc thi khởi xướng dưới thời cố nhà văn Khuất Quang Thụy (nguyên Tổng Biên tập Báo Văn nghệ). Sau khi ông rời vai trò Trưởng Ban Tổ chức (tháng 3/2024), việc chuyển giao sang người kế nhiệm dường như đã tạo ra khoảng trống hoặc sự đứt gãy trong khâu quản lý. Nhưng dù lý do là gì, sự im lặng kéo dài và thiếu thông tin ấy đã biến cuộc thi thành "vực thẳm" với hàng trăm người viết trẻ đầy nhiệt huyết.

Bàn tròn Văn học trân trọng giới thiệu bài viết đầu tiên trong loạt bài mới của nhà văn Đặng Chương Ngạn. Bài tiếp theo, "Dư luận nhiễm độc…", sẽ được đăng tải vào ngày mai.

Sau kỳ này, Bàn tròn Văn học vẫn tiếp tục đăng tải các bài viết, ý kiến về những vấn đề khác có liên quan. Mời quý bạn đọc tiếp tục tham gia và gừi bài cho chúng tôi theo địa chỉ: khoa7073@gmail.com

RƠI TÕM VÀO VỰC THẲM…

Nhà văn ĐẶNG CHƯƠNG NGẠN

I. LỜI MỞ: NỖI "NHÁT" VÀ SỰ IM LẶNG TRONG GIỚI VĂN CHƯƠNG

Đừng khen tôi dũng cảm. Tôi rất nhát. Tôi viết hầu như các nhà văn đều nhát, chính xác theo % có lẽ khoảng 70-80%, vẫn còn 20-30% không hề nhát. Nhiều nhà văn dũng cảm và mạnh mẽ, ăn to, nói lớn.

Tôi chờ các nhà văn đó lên tiếng về vấn đề này. Không phải cuộc thi truyện ngắn 2022-2024, mà nhiều cuộc thi khác, về các giải thưởng khác, trong nhiều năm qua. Không thấy ai. Không có ai. Chủ yếu vẫn chỉ nói rất lớn ở quán cà phê, tiệc nhậu… Chửi bới rất nhiều trên các FB ẩn danh. Nhiều nhà văn nói họ không quan tâm chứ họ cũng không hề nhát. Nhiều nhà văn nói họ không nhát, chỉ là họ giàu lòng bao dung, thôi mọi chuyện cho qua. Lòng bao dung của họ quá lớn. Kẻ xấu luôn lợi dụng lòng bao dung ấy. Cho đến khi chúng ta được đẩy đến bờ vực.

II. NIỀM TIN BỊ ĐÁNH MẤT: TỪ KỲ VỌNG ĐẾN "RƠI TÕM VÀO VỰC THẲM"

Các tác giả khi tham gia các cuộc thi văn chương, họ điều hiểu rằng: rất khó để có tên trong danh sách trao giải. Họ tham gia cuộc thi để thử thách mình, để học hỏi. Họ không buồn, không đố kỵ, mà còn vui khi thấy một tác phẩm xuất sắc, viết hay, nhiều mới lạ được giải cao. Họ chúc mừng cho nhà văn đoạt giải. Họ cảm thấy mình có thể học tập được ở đấy ít nhiều. Tôi cũng vậy!

Thì bao nhiêu tác giả không được giải đã hân hoan đón nhận và khen “Bước qua lời nguyền” của nhà văn Tạ Duy Anh. Thì bao nhiêu tác giả không được giải đã hân hoan đón nhận và khen: “Có một đêm như thế” của Phạm Thị Minh Thư.

Nhưng chúng ta cứ bị sốc. Tôi tin rằng, nỗi buồn sâu sắc nhất của các tác giả tham gia cuộc thi thơ Báo Văn nghệ 2019–2020, không đến từ việc họ không đoạt giải. Nỗi buồn ấy đến khi họ đọc bài thơ đoạt giải cao nhất – bài thơ “Mẹ tôi chửi kẻ trộm”.

“Mẹ tôi chửi:

– Cái đứa trộm gà ơi

Ta cầu mong cho ngươi

Nuôi được gà đầy đàn…”

Không chỉ thất vọng. Sốc! Mà là cảm giác rơi tõm xuống vực thẳm của nhận thức: Tất cả những gì họ từng tin là “thơ”, là “tứ”, là “thi pháp”, là “ngôn ngữ”, bỗng nhiên tan rã. Họ hoang mang tự hỏi: “Phải chăng lâu nay, mình đã không hiểu gì về thơ?” Những người tham gia cuộc thi truyện ngắn Báo Văn nghệ 2022–2024 cũng đang trải qua cảm giác ấy – với một độ sâu rơi còn lớn hơn, ghê rợn hơn, như không có đáy. Ở cuộc thi thơ họ rơi vì sốc về chất lượng bài thơ. Ở cuộc thi truyện ngắn này không chỉ chất lượng tác phẩm mà cả một trận cuồng phông thông tin bẩn làm nhiễm độc họ. Họ cảm thấy nghẹt thở, buồn nôn…

III. CUỘC THI TRUYỆN NGẮN 2022-2024: NHỮNG BẤT CẬP CẦN LÊN TIẾNG

Không công bố ban sơ khảo, ban giám khảo. Cả đến khi tổng kết cuộc thi độc giả, tác giả tham gia cuộc thi vẫn không biết Thành phần Ban sơ khảo, Thành phần Ban giám khảo cuộc thi (thông tin này, các tác gỉa chỉ biết được chính thức vào ngày 27/07/2025 qua một bài báo gửi lời cảm ơn trên Báo Văn nghệ). Điều này trái với thông lệ minh bạch của bất kỳ cuộc thi văn chương nào.

Trễ hẹn gần một năm, không có lý do, không một lời xin lỗi. Theo thể lệ: kết quả cuộc sẽ được công bố tháng 10/2024. Nhưng đến tháng 12/2024, rồi tháng 3/2025, rồi 1/5/2025... vẫn không công bố, không một thông báo. Cuối cùng, phải đến ngày 24/07/2025, tức gần một năm sau hạn định, Ban tổ chức mới bất ngờ công bố kết quả.

BTC cũng không hề công bố danh sách vào chung khảo. Theo số liệu tổng kết được báo Văn nghệ công bố, cuộc thi nhận được khoảng 2.700 truyện ngắn gửi dự thi, tuần cuối cùng nhận được 400 truyện, có 253 truyện đã được đăng trên báo Văn nghệ. Có tác giả gửi 5-10 truyện, có tác giả gửi 2-3 truyện. Báo cáo không công bố số tác giả tham gia cuộc thi, nhưng dự đoán cũng đến 1000 người. Giá như BTC quan tâm đến 1000 tác giả tham gia cuộc thi này. Thông báo cho họ các thông tin cần thiết thì hay biết mấy. Tác giả đã thi tất nhiên họ sẽ luôn chờ đợi và hi vọng nhưng họ bị rơi vào khoảng trống thông tin từ tháng 10/2024 – cho đến ngày trao giải cuộc thi. Một thông báo về Danh sách 30 tác phẩm vào chung khảo rất cần được công bố, nhưng BTC cuộc thi cũng đã không công bố. Và 2670 tác phẩm của các tác giả đã bị treo, “tác phẩm bị treo”, trong gần 1 năm. 970 tác giả bị treo trong chờ đợi.

Nếu Danh sách vào chung khảo được công bố, họ có thể sử dụng các bản thảo của mình: gửi báo khác đăng nếu chưa đăng, in tập truyện của mình, hay gửi vào các tuyển tập... nhưng họ không dám làm gì do sợ vi phạm Thể lệ cuộc thi. Đừng ai coi thường nghĩ đó là thời gian ngắn, với nhiều tác giả, đó là khoảng thời gian chờ đợi khó khăn. Điển hình, ở Việt Nam, nhà văn Y Ban đã không thể chờ đợi thêm mấy tháng, chị đã đưa tác phẩm “I am đàn bà” đang tham dự cuộc thi truyện ngắn của báo Văn Nghệ năm 2006-2007 vào sách và đã bị rút giải nhì. Ở cuộc thi này, nhà văn Y Ban cũng không thể chờ đợi đã mang truyện ngắn “Trên đỉnh giời” in vào tập truyện cùng tên. Dẫn chứng như vậy, để thấy, sự cần thiết phải, nên công bố Danh sách 30 truyện ngắn vào vòng chung khảo của cuộc thi, đó là việc làm minh bạch của bất cứ cuộc thi nào! Tại sao BTC đã không công bố danh sách này? Tại sao ban tổ chức đã không công bố kết quả dự thi vào tháng 10/2024? Đấy là cả vấn đề. Và, rất nhiều thông tin nhiễm độc đã được lan truyền từ đấy!

Ghi chú: Các mục trong bài do chúng tôi bổ sung - Đây là BÀI GỐC